عقد رهن

به موجب قوانین، فرصتی برای شهروندان با عنوان عقد رهن فراهم شده است تا بین طلبکار و بدهکار اختلاف پیش نیاید. در واقع در پیشگاه قانون، عقد رهن به صورت رسمی صورت می‌گیرد و برای آن قوانینی هم تعریف شده است. همچنین باید توجه کنید که عقد رهن منزل، صرفا یکی از مواردی است که بر اساس این قانون برقرار می‌گردد.

در واقع به کارگیری ماده قانونی عقد رهن گستردگی دارد و به اتفاق یک وکیل حرفه‌ای می‌توان از مفاد آن استفاده کرد. با این حال، بسیاری از افرادی که با مسائل حقوقی سر و کار دارند؛ در رابطه با قانون عقد رهن دچار سردرگمی هستند. به همین دلیل در ادامه کارشناسان موسسه ملی وکیل اقدام به توضیح روند عقد رهن قانونی کرده‌اند.

عقد رهن چیست؟

اگر تا به حال کلمه عقد رهن به گوش شما خورده باشد؛ حتما میپرسید که عقد رهن یعنی چه؟ قراردادهای بین دو طرف حقیقی یا حقوقی را عقد می‌گویند؛ به همین منظور زمانی که محتوای قرارداد، گذاشتن وثیقه جهت اخذ وام است به آن عقد رهن میگویند.

رهن در معنای حقوقی به معنای سپردن دارایی از طرف راهن یا بدهکار به مرتهن یا طلبکار است. در واقع مرتهن به منظور اطمینان از قرارداد ثبت شده، مبلغی را از مرتهن به عنوان ضمانت یا وثیقه دریافت خواهد کرد.

عقد رهن در قانون مدنی

ماده ۷۷۱ قانون مدنی به مقررات عقد رهن اشاره کرده است. مطابق این دستور، رهن عقدی است که به موجب آن مدیون، مالی را برای وثیقه به داین می دهد. رهن دهنده را راهن و طرف دیگر را مرتهن گویند. در نتیجه زمانی که یکی از دو طرف بدهی به طرف مقابل داشته باشد؛ باید حتما به این طریق اقدامات لازم را انجام بدهد.

ارکان و اوصاف عقد رهن

برای انجام مبادلات تجاری، باید حتما با ارکان و اوصاف عقد رهن آشنایی پیدا کنید. همچنین نکته مهم دیگر در این رابطه، قابلیت تملک و فروش و عین بودن مال مرهون است. به طور کلی برای انجام عقد رهن باید اوصاف آن یعنی تجزیه ناپذیری و عینی و تبعی بودن این عقد و ارکان آن یعنی ایجاب و قبول و قبض عین مرهون را مورد توجه قرار بدهید.

عقد رهن در فقه

رهن در فقه عقدی است که با هدف وثیقه گذاشتن فرد راهن نزد فرد مرتهن، تشریع شده است. در فقه به عینی که به رهن گذاشته شده است؛ مرهون و به پرداخت کننده آن راهن می‌گویند. همچنین گیرنده رهن در شریعت، مرتهن نامیده شده است.

عقد رهن لازم یا جایز است؟

بر اساس ماده ۷۸۷ قانون مدنی، میتوان لازم یا جایز بودن عقد رهن را مورد بررسی قرار داد. بنابراین، ” عقد رهن نسبت به مرتهن جایز و نسبت به راهن لازم است و بنابراین مرتهن می تواند هر وقت بخواهد آن را بر هم زند ولی راهن نمی تواند قبل از این که دین خود را ادا نماید یا به نحوی از انحاء قانونی از آن بری شود رهن را مسترد دارد.

مثال برای عقد رهن

در اینجا یک نمونه قرارداد عقد رهن ارائه کرده‌ایم:

• ماده 1- طرفین قرارداد

راهن:

خانم/آقای …………. فرزند …………… به شماره شناسنامه …………………… کد ملی …………….. صادره از ……………. متولد …………. تلفن ثابت ……………… همراه  ………………. به نشانی …………………………………

مرتهن:

خانم/آقای …………. فرزند …………… به شماره شناسنامه …………………… کد ملی …………….. صادره از ……………. متولد …………. تلفن ثابت ……………… همراه  ………………. به نشانی …………………………………

• ماده 2- مورد رهن

شش دانگ یک دستگاه آپارتمان مسکونی در طبقه ….. سمت ……… به مساحت ……. مترمربع قطعه …… تفکیکی دارای پلاک ……… فرعی از …………… اصلی مفروز و انتزاعی از پلاک ………….. فرعی از اصلی نامبرده واقع در اراضی …………. بخش ………. ثبتی شهرستان …………… و محدوده و مورد ثبت سند مالکیت شماره ……. مورخ  ……….. صفحه …… جلد ….. به شماره چاپی ….. صادره به نام ……………… انتقالی مع الواسطه به راهن طبق سند قطعی شماره …….. مورخ …….. تنظیمی دفترخانه شماره ………… و با قدرالسهم از عرصه کل و از سایر مشاعی و مشترک طبق قانون تملک آپارتمان ها و آئین نامه اجرائی آن و با برق اختصاصی شماره پرونده …….. و به قدرالحصه از برق مشترک شماره پرونده ……. و از آب مشترک به شماره اشتراک ……… تلفن شماره ………….. و از گاز شهری شماره شناسایی …….. منصوبه های در آن.

• ماده 3- مال الرهانه

مبلغ ………………. ریال رایج که تماماً و نقداً تسلیم راهن گردیده باقراره.

• ماده 4- مدت قرارداد

از تاریخ ………. لغایت ………. به مدت ………… کامل شمسی (معادل …….. ماه خورشیدی) و ده روز پس از مدت ظرف خیار تعیین گردید.

• ماده 5- شروط قرارداد

1-5- منافع مورد رهن قبلاً به کسی واگذار نشده و مرتهن با رؤیت رهینه، وقوف کامل از محل وقوع، حدود و مشخصات، قبول و اقرار به تصرف و قبض مورد رهن نمود.

2-5- مادامی که فک رهن نگردد راهن حق هیچ گونه نقل و انتقال ولو به صور صلح حقوق، وکالت و غیره را نسبت به مورد رهن حتی جزئاً یا کلاً، مشاعاً یا مفروزاً ندارد.

3-5- مورد رهن تا پرداخت کامل مال الرهانه نزد مرتهن در رهن است و پرداخت قسمتی از آن تأثیری در فک یا تخلیه و تحویل هیچ قسمتی از مورد رهن ندارد.

4-5- مرتهن حق دارد تا روز تأدیه مال الرهانه از منافع مورد رهن به منظور سکونت خود و عائله اش به رایگان استفاده نموده و مکلف و متعهد به تأدیه بدهی های برق اختصاصی و تلفن تماماً و به قدرالسهم از برق، آب و گاز مشترک منصوبه های در مورد رهن از تاریخ تصرف خویش تا روز تخلیه و تحویل از مال خود می باشد.

5-5- راهن حق دارد پس از تأدیه مال الرهانه از تاریخ انقضای مدت مرقوم ولو اینکه آن را به صندوق ثبت به نفع مرتهن سپرده باشد با ارائه قبوض مثبته نسبت به فک رهن و (تخلیه و تحویل مورد رهن از مرتهن به خود) از طریق این دفترخانه و اجرای ثبت اقدام نماید.

6-5- چنانچه راهن نخواسته یا نتواند مال الرهانه را تماماً در تاریخ انقضای مدت به مرتهن بپردازد مرتهن حق دارد از طریق دفترخانه جهت وصول آن اجرائیه صادر نماید و ضمن العقد راهن به موجب این سند مرتهن را وکیل ملکی خود قرار داده که در صورت عدم تأدیه مال الرهانه مزبور در سررسید مقرر مرتهن با فروش عین مرهونه مطالبات مذکور را استیفاء نماید و این وکالت بعد از فوت مرتهن هم برای ورثه وی باقی خواهد بود.

7-5- مرتهن همواره حق خواهد داشت از مورد رهن اعراض و جهت وصول مطالبات مزبور به راهن رجوع نماید و رجوع به هر یک مسقط حق رجوع به دیگری نخواهد بود و شرط اعراض از رهن تخلیه و تحویل مورد رهن به راهن باشد.

8-5- در صورتی که راهن تا مدتی نخواهد از بند 5-5 این سند و همچنین مرتهن تا مدتی نخواهد از بند 6-5 و 7-5 این سند به نفع خود استفاده نماید کماکان مرتهن حق خواهد داشت بر مبنای بند 4-5 این سند از مورد رهن استیفای منافع کند.

9-5- صیغه رهن به اظهار جاری شده است.

• ماده 6 – حل اختلاف

در صورت بروز اختلاف مابین طرفین قرارداد ابتدائاً سعی بر آن باشد که از طریق مذاکره بینابین حل و فصل گردد و در صورت حل نشدن اختلاف موضوع به داوری و در پایان به مراجع صالح قانونی مراجعه گردد.

• ماده 7- نسخه های قرارداد

این قرارداد مشتمل بر هفت ماده در تاریخ ………… به تعداد …. نسخه با اعتبار یکسان تنظیم، امضاء و مبادله گردید.

امضاء راهن                             امضاء مرتهن                        مهر و امضاء دفترخانه اسناد رسمی