موت فرضی

در اثر غیبت طولانی مدت یا نبودن بی دلیل یک نفر موت فرضی او در دفاتر قانونی ثبت خواهد شد. در چنین شرایطی از طرف دولت و مامورین قانون اقدامات خاصی انجام خواهد شد. به طور مثال اگر فردی که موتوفی فرض شده است؛ ورثه مشخصی داشته باشد؛ قانون برای انتقال اموال به ورثه او تمهیدات خاصی اندیشیده است.

همچنین فردی که دچار غیبت طولانی مدت می‌شود و رای دادگاه موت فرضی او است؛ به صورت قانونی از قبل حقوقی در جامعه داشته است. با اعلام رای موت فرضی از طرف دادگاه درباره این حقوق هم تصمیم گرفته خواهد شد.

از جمله حقوقی که پس از موت فرضی فرد باید برای آن تصمیم گرفته شود؛ می‌توان به مواردی همچون وضعیت ازدواج یا قرارداد کاری او اشاره کرد. بنابراین قانون برای ابلاغ دستورات لازم در این زمینه نقش بسیار مهمی دارد. در ادامه به موارد قانونی این مسئله حقوقی پرداخته‌ایم.

موت فرضی چیست؟

یکی از اقسام موت در تعریف قانونی موت فرضی است؛ تحت چنین شرایطی به علت بی‌خبر ماندن خانواده و دستگاه قضایی از وضعیت فرد مذکور رای موت فرضی برای او صادر خواهد شد. وضعیت اموال فردی که برای او رای موت فرضی صادر شده است و همچنین وراث او دارای حقوقی در دستگاه قضایی هستند؛ باید در دادگاه بررسی شود. مطابق ماده ۱.۱۹ قانون مدنی شرایط در نظر گرفتن موت فرضی برای افراد تعریف شده است.

بر اساس این ماده قانونی زمانی موت فرضی برای یک نفر اعلام خواهد شد که با توجه به شرایط او در طی مدتی که گذشته، زنده نمی‌مانده است. برخی از حقوقدانان مدت زمان اعلام موت فرضی را ۴ سال غیبت و برخی دیگر با توجه به شرایط ۱۰سال در نظر می‌گیرند. با این حال اعلام تصمیم نهایی بستگی به شواهد و مدارک موجود در دست قاضی دارد.

احکام موت فرضی

برای در نظر گرفتن موت فرضی احکام و قوانینی صادر شده است که به موجب آنها احتمال مرگ فرد بسیار بالا خواهد بود. به طور مثال در رابطه با سن فرد ناپدید شده و یا شرایط زندگی او قوانین مختلفی در قانون مدنی تعریف شده است. مطابق ماده ۱۰۲۰ تا ۱۰۲۲ قانون مدنی مهلت در نظر گرفته شده برای اعلام موت فرضی فرد به شرایطی که در ادامه عنوان می‌کنیم؛ بستگی خواهد داشت.

۱- اگر ۱۰ سال کامل از مدت زمانی که مفقودی فرد گزارش شده است بگذرد و همچنان اثری از او پیدا نباشد موت فرضی اعلام خواهد شد. البته فرد حتماً باید پس از گذشت این ۱۰ سال سن ۷۵ سال را تمام کرده باشد‌.

۲- فردی که جزو نیروهای جنگی باشد و تا ۳ سال پس از اعلام صلح بین دو کشور در حال جنگ اثری از او پیدا نشود؛ مرده در نظر گرفته خواهد شد. البته اگر قرارداد صلح بین دو کشور بسته نشود؛ برای اعلام موت فرضی یک نفر باید تا ۵ سال صبر کرد.

۳- اگر یک نفر عازم مقصدی با کشتی یا قایق مسافرتی باشد؛ اما این کشتی یا قایق بنا به دلایل مختلف در آب مفقود شود و هیچ اثری از آن وجود نداشته باشد؛ یا اینکه جسد فرد را پیدا نکنند؛ امکان اعلام فوت فرضی فرد تا ۳ سال پس از حادثه وجود خواهد داشت. به غیر از کشتی اگر فرد در اثر سوانح هوایی یا سایر اتفاقات روزمره ناپدید شود و تا ۵ سال از او هیچ خبری به دست نیاید؛ امکان اعلام موت فرضی او به صورت قانونی وجود دارد.

درخواست صدور حکم موت فرضی

اعضای خانواده یا همان ورثه یک فرد در صورت اطلاع دادن ناپدید شدن او می‌توانند درخواست صدور گواهی موت فرضی را ثبت کنند. البته تا یک سال پس از اعلام رای موت فرضی و همچنین صدور گواهی فوت امکان تقسیم اموال بین ورثه وجود ندارد. در طول این مدت باید یک مرتبه آگهی اعلام فوت فرد انتشار پیدا کند.

در صورتی که مجدداً هیچ اطلاعاتی درباره فرد غایب پیدا نشد؛ می‌توان به امور حقوقی و قانونی وراث در یک دادگاه صالح رسیدگی کرد. البته امکان رسیدگی به حقوق ورثه و تقسیم اموال بین آنها در صورتی که شواهدی مبنی بر زنده بودن فرد در دسترس باشد؛ تا زمان مشخص شدن وضعیت دقیق وجود نخواهد داشت.

با این حال سپردن امور به یک وکیل کیفری ماهر جهت درخواست صدور حکم موت فرضی می‌تواند کارگشا باشد. وکلای مجموعه ملی وکیل در این زمینه می‌توانند مشاوره‌های حقوقی لازم را به افراد دادجو بدهند.

دادگاه صالح برای صدور حکم موت فرضی

ماده ۱۰۱۷ تا ۱۰۱۸ قانون اساسی، دستور پیگیری رای فوت فرضی و همچنین رسیدگی به امور تا زمان در نظر گرفته شده، جهت اعلام رای را داده است. دادگاه صالح برای رسیدگی به احکام موت فرضی، دادگاه خانواده است. در واقع دادگاه خانواده نسبت به سایر دادگاه‌های دیگر از جمله دادگاه حقوقی صلاحیت دارد.

البته همانطور که توضیح دادیم شرایط لازم برای اعلام موت فرضی فرد غایب انقضای کامل زمانی است که دادگاه با توجه به شرایط فرد ناپدید شده ابلاغ کرده است.در غیر این صورت امکان رسیدگی به امور تا پایان وقت مشخص شده از سوی دادگاه وجود ندارد.